Tıp-Sağlık Bilimleri Eğitim Konseyi, “Türkiye’ de Tıp-Sağlık Bilimleri Alanında Eğitim ve İnsan Gücü Planlaması-Mevcut Durum ve 2013 Yılı Vizyonu” isimli raporunu tamamladı. Raporda, 2015 yılındaki uzman sayısının 71 bin 665 olacağı tahmin ediliyor


Helin Aygün/Ankara
Türkiye’de 2015 yılında 71 bin 665 uzman ve 83 bin pratisyen hekim olacağı tahmin ediliyor. Tıp-Sağlık Bilimleri Eğitim Konseyi tarafından yayınlanan rapora göre, Türkiye’de yeni eğitim kurumu açmayı ya da yabancı hekim getirmeyi gerektirecek ölçüde bir hekim açığı bulunmuyor. Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ülkü Bayındır ve Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Eğitimi Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Halil İbrahim Durak, “Türkiye’ de Tıp-Sağlık Bilimleri Alanında Eğitim ve İnsan Gücü Planlaması-Mevcut Durum ve 2013 Yılı Vizyonu” isimli bir rapor hazırladı. Tıp-Sağlık Bilimleri Eğitim Konseyi Başkanlığı tarafından yayınlanan rapor, uzman, pratisyen hekim, hemşire, ebe, diş hekimi, eczacı, veteriner hekim eğitimi ve insan gücü planlaması ile Bologna süreciyle uyumlandırma başlıkları altında 8 bölümden oluşuyor.

Uzman başına 1473 hasta
Raporda, mevcut hekim arzı ve bu arzın son 15 yıl içerisindeki değişimleri göz önüne alınarak 2015 yılında olması beklenen uzman hekim sayısı 71 bin 665 olarak tahmin edildi. Rapora göre, 2008 yılında araştırma görevlileri de dahil edilince pratisyen sayısı 70 bin 407, uzman hekim sayısı 50 bin 85, uzman başına düşen nüfus ise 1473 olarak belirlendi.

Raporun, uzman hekim çalışma grubunun hazırladığı bölümünde, 2015’teki uzman sayısı ile ilgili çeşitli hesaplama yöntemleri kullanılarak farklı sonuçlara ulaşıldı. “Hekim arzı üzerinden” yapılan hesaplamaya göre, mevcut artış oranı ve hekime olan talep göz önüne alınarak 2015 yılı için tahmin edilen uzman hekim arzı 71 bin 665, pratisyen hekim sayısı da 83 bin 15 olarak belirlendi. Tıp fakültelerinden mezun olan hekim ile uzmanlık öğrencilerinin yıllık mezun sayıları ortalamaları üzerinden yapılan bu hesaba göre, iç hastalıkları uzmanı hekim sayısı 6 bin 593, kadın hastalıkları ve doğum uzmanı hekim sayısı 6 bin 163, çocuk hastalıkları uzmanı hekim sayısı 6 bin 92, genel cerrahi uzmanı hekim sayısı 5 bin 733 olarak bulundu.

Başka bir hesaba göre 87 bin uzman gerekli
“Uzman hekim gereksinimi üzerinden” yapılan başka bir hesaba göre ise ortaya farklı rakamlar çıktı. Bu yöntemle yapılan hesaplamada, toplam uzman hekim sayısı 87 bin 231 olarak bulunurken, iç hastalıkları uzmanı hekim sayısı 8 bin 25, kadın hastalıkları ve doğum uzmanı hekim sayısı 7 bin 502, çocuk hastalıkları uzmanı hekim sayısı 7 bin 414 ve genel cerrahi uzmanı hekim sayısı 6 bin 978 hekim olarak belirlendi.

2015 yılında gerekli uzman hekim sayısı, “tüm hastaların birinci basamağa başvurusu halinde ve sevk oranının yüzde 15 olması durumunda”, 65 bin 895 olarak hesaplandı.

Raporda, “Ülkemizde hekime olan talebin en önemli belirleyicisi ekonomik koşullar ya da bir sağlık güvencesinin olup olmamasıdır. Halkın refah düzeyindeki değişiklikler ya da Genel Sağlık Sigortası benzeri uygulamalarla hekime olan başvuru ve bundan doğan talep değişebilir” denildi.

Pratisyenden çok uzman var
Raporun pratisyen hekimlerle ilgili kısmını ise Prof. Dr. Figen Doran, Prof. Dr. Nural Kiper, Doç. Dr. H. İbrahim Durak ve Dr. S. Elif Törün’ün oluşturduğu çalışma grubu hazırladı. Buna göre, toplam hekim sayısı 2006 yılında 112 bin; 2007 yılında ise 117 olarak hesaplandı.

2004 yılından sonra tüm hekimlerin içinde uzman hekimlerin oranı pratisyen hekim oranının üstüne çıkmaya başladı. 2006 yılında pratisyen olarak mezun olanlarla, uzmanlığa başlayanların toplamı eşitlenirken, 2007 yılından itibaren uzmanlık öğrencileri çıkarıldığında birinci basamakta çalışan pratisyen hekim sayısı azalmaya başladı.

“Hekim açığı yok”
Hekim insan gücü yetiştirilmesi ile ilgili mevcut durum devam ettiği takdirde 7 yıl içerisinde 30 bin hekimin daha işgücüne ekleneceği, bu durumda 2013 yılı sonunda en kötü ihtimalle 1 hekime 528 kişi düşeceği bildirildi. Raporda şunlar kaydedildi:
“Ülkemizde yeni eğitim kurumlarını hızla açmayı ya da diğer ülkelerden hekim getirmeyi gerektirecek bir büyük ‘hekim açığı’ndan bahsetmek uygun değildir. Üstelik henüz öğrenci almayan 10 fakülte öğrenci almaya başladıklarında, nüfusun 2050’ye doğru 100 bin civarında sabitleneceği öngörüsünden de hareketle 2013 yılından sonra ülkemizdeki hekim sayısı katlanarak artacak ve 1000 kişi başına düşen sayı çok daha aşağıya inecektir. Bununla birlikte ülkemizde uzman / pratisyen hekim oranı pratisyen hekimler aleyhine oranı 1/1’in altına düşmüştür ve giderek uzmanlar lehine bozulmaktadır. Amerikan Mezuniyet Sonrası Eğitim Konseyi (COGME) ABD’deki uzmanlaşma eğilimini görerek, 1992 yılında, birinci basamak sağlık hizmetlerinde insan gücü açığının önüne geçmek için, uzman/genel pratisyen oranının yüzde 50/50 oranında tutulmasını önermiştir. Ülkemizdeki çabaları, bozulan bu dengeyi yeniden kurmak üzerine yoğunlaştırmak ve buna göre planlama yapmak doğru olacaktır.”

Raporda ayrıca, Sağlık Bakanlığı kurumlarında çalışan pratisyen sayısının 26 bin 328 ve uzman sayısının 24 bin 408 olduğu belirtilerek, Bakanlık kurumlarında yaklaşık 5 bin-6 bin 500 pratisyen, 3 bin- 4 bin uzman hekim açığı bulunduğu ifade edildi.